“Onze haven moet een veilige haven zijn”

Komt de melding ‘scheepsbrand’ binnen op de meldkamer, dan is extra alertheid vereist. Dat zegt Wim van der Wal, Officier van Dienst en beleidsmedewerker Maritiem Brandweeroptreden binnen de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. “Om een brand op een schip te bestrijden, is vaak specialistische kennis en materieel nodig. Daarom opereert binnen onze regio een gespecialiseerd Team Scheepsbrandbestrijding. Vooral brand op grote schepen kan veel overlast geven. Stel dat er brand is op een cruiseschip, dan staat ook alle hoogbouw in de directe omgeving in de rook en moeten woningen en kantoren worden ontruimd.”

Volgens Van der Wal komen in deze regio op jaarbasis gemiddeld zo’n twintig scheepsbranden voor, zowel grotere als kleine branden. “Eigenlijk hebben alle brandweerposten in deze regio met water en schepen te maken. Van Maassluis tot Ridderkerk, van Hoek van Holland tot Stellendam en natuurlijk het hele Rotterdamse havengebied. Daarom vinden we het belangrijk dat de brandweermensen in deze regio de bijzondere gevaren en de risico’s van een scheepsbrand kunnen herkennen.” Om die reden krijgen zij allemaal de basisopleiding scheepsbrandbestrijding. “Daarnaast zijn inmiddels zo’n honderd brandweermensen opgeleid als specialisten scheepsbrandbestrijding, vervolgt Van der Wal. “Is er een melding van een scheepsbrand, dan gaat eerst de dichtstbijzijnde lokale eenheid erop af. De Meldkamer Rotterdam, de lokale eenheid of de officier van dienst beoordelen vervolgens of het Team Scheepsbrandbestrijding moet worden ingeschakeld.”

Specialisten
Samen met vijf collega-Officieren van Dienst geeft Van der Wal leiding aan het specialisme scheepsbrandbestrijding van de twee kazernes in Rotterdam: de kazerne Bosland in het centrum van de stad en de kazerne van de Gezamenlijke Brandweer aan de Coloradoweg. “Alle brandweermensen op deze twee kazernes zijn specialist scheepsbrandbestrijding. En geloof me, dat is een behoorlijk intensieve opleiding waar ook speciale skills worden getraind. Zoals het kunnen overleven op zee, want soms is het nodig dat we via een helikopter op de plek van bestemming worden gebracht.”

‘Elke situatie heeft zijn eigen dynamiek. Daarom is scheepsbrandbestrijding echt een specialisme’

Eigen dynamiek
Wat maakt een scheepsbrand bijzonder? Van der Wal: “Elk schip is anders, niet alleen qua afmetingen, maar ook qua indeling. Bij een woningbrand kunnen we over het algemeen vrij goed onze weg vinden en inschatten waar zich de keuken, huiskamer en slaapkamers bevinden. Dat is bij schepen heel anders. Zo heeft een groot cruiseschip lange smalle gangen waardoor je snel de weg kunt kwijtraken en zijn er doorgaans veel mensen aan boord.” Als de brand op een zeiljacht, vrachtschip of containerschip plaatsvindt, is de situatie weer heel anders. “En wat te denken van de locatie van de brand! Brand in een machinekamer is vaak complex, maar dat geldt ook voor brand in een container aan boord van een containerschip. En door de stalen wanden is de hitte-opbouw ook veel groter dan in een stenen huis.” Natuurlijk speelt naast al deze zaken, ook de locatie van het schip een belangrijke rol. Vaart het schip nog en zo ja, waar dan?” Van der Wal: “Ligt het schip aan een kade of aan een boei? Is het schip aan het laden of aan het lossen? Die eindeloze hoeveelheid aan variabelen waarmee we te maken hebben, maakt vooral dat een scheepsbrand gecompliceerd is. Elke situatie heeft zijn eigen dynamiek. Daarom is scheepsbrandbestrijding ook echt een specialisme.”

Samenwerking
Om bij een scheepsbrand zoveel mogelijk over een schip te weten te komen, is samenwerking met het Havenbedrijf essentieel. Van der Wal: “Vanaf het moment dat wij een melding krijgen, proberen we zoveel mogelijk informatie te vergaren over de situatie waarin we terecht gaan komen. Het Havenbedrijf beschikt over allerlei gegevens van de schepen, zoals waar ze vandaan komen, de nationaliteit van het schip, het aantal bemanningsleden en de inhoud van de cargo. Daarom trekken we bij scheepsincidenten altijd samen op met de Officier van Dienst van het Havenbedrijf. We overleggen daarnaast ook met de kapitein, zo’n man weet veel over zijn schip en ook die informatie kan ons helpen.”

Locatie
Om de locatie van het schip te bepalen, bevindt zich aan boord van de voertuigen een computer met allerlei operationele informatie. “Op het computerscherm zien we de locatie van alle schepen en is van elk schip real time data beschikbaar, zoals de locatie, het type schip, de afmetingen, of het schip vaart of niet en het registratienummer van het schip. Ook zien we de meest optimale route om op de locatie van de scheepsbrand te komen en de tijd die daarvoor nodig is. Op basis van alle informatie proberen we op voorhand al een beeld te krijgen van de situatie. Vaak kunnen we dan ook al inschatten of we moeten opschalen en of bepaald materieel of specialistische kennis nodig is.” Zodra Van der Wal als Officier van Dienst ter plaatse is, zoekt hij meteen contact met de lokale eenheid. “Wij zijn er om de lokale eenheden te ondersteunen, samen maken we een plan van aanpak.”

Rode draad
Samenwerken is heel duidelijk de rode draad bij scheepsbrandbestrijding. “Samenwerken met het Havenbedrijf, Rijkswaterstaat, de Gezamenlijke brandweer maar ook met externe partners zoals de KNRM die ons zo nodig aan boord van een schip kan brengen. Met elkaar doen we er alles aan om onze haven ook een veilige haven te laten zijn. Incidenten kunnen we niet voorkomen, maar we kunnen er wel met elkaar voor zorgen dat we altijd paraat staan zodat we zo snel mogelijk kunnen handelen.”

‘We hebben er als brandweer echt een aantal complexe dossiers bijgekregen’

Onvoorspelbaar
De veranderingen in de wereld om ons heen, maakt het werk van Van der Wal en zijn collega’s zo mogelijk nog complexer. “Als brandweer moeten wij continu anticiperen op allerlei veranderingen. Neem bijvoorbeeld de voertaal aan boord van een schip. Op zeeschepen is dat standaard Engels en daar oefenen we ook op. Aan boord van binnenvaartschepen komen we steeds vaker bemanningsleden tegen van verschillende nationaliteiten die slecht Engels spreken. Dat maakt de communicatie in geval van nood lastig. En net zoals in de auto-industrie staan ook de ontwikkelingen binnen de scheepvaart niet stil. Kijk naar de energietransitie. We zien steeds meer hybride en accu-aangedreven schepen en dat heeft gevolgen voor het bestrijden van brand. Bij schepen die elektrisch worden aangedreven, zijn de risico’s bij een scheepsbrand heel anders en misschien zelfs wel groter dan bij een schip met een dieselmotor. We weten inmiddels hoe ingewikkeld het is om een brand in een Tesla te blussen. Accu-cellen genereren hun eigen zuurstof, dat maakt het onvoorspelbaar. Om een voorbeeld te geven, onlangs stond op een zeiljacht in Friesland een aantal accu’s in brand. Dat jacht is gezonken en werd na verloop van tijd weer uit het water getakeld. Eenmaal uit het water, vloog het opnieuw spontaan in brand.” Ook gebeurtenissen in de wereld zijn volgens Van der Wal aanleiding om binnen de brandweer anders naar situaties te kijken. “We worden als brandweermensen ook getraind in het omgaan met de gevolgen van een terroristische aanslag. We hebben er als brandweer echt een aantal complexe dossiers bijgekregen.”

Regionaal, nationaal en internationaal
Naast samenwerken ligt bij de Veiligheidsregio ook de nadruk op het delen van kennis en ervaring. Binnen de eigen regio, op landelijk niveau en zelfs internationaal niveau. “We kunnen van elkaar leren en zijn altijd bereid om ondersteuning te bieden. Recent kwam een team uit Italië op bezoek om te kijken hoe het bij ons werkt. Dat vind ik best bijzonder. Of we internationaal gezien voorop lopen, durf ik niet te zeggen, maar één ding weet ik wel: we doen het zeker niet verkeerd.”