Zorgeloos zuiveren doen we samen!

De eerste paal ging februari van dit jaar al de grond in op het terrein van Huntsman Holland in de Botlek. Binnenkort pronkt hier een splinternieuwe state of the art afvalwaterzuiveringsinstallatie met een dubbele capaciteit én een kleinere footprint. Evides Industriewater heeft samen met het chemiebedrijf het initiatief genomen om hier de Centrale Afvalwaterzuivering Botlek (CAB) te ontwikkelen, waarop verschillende bedrijven uit de omgeving kunnen aansluiten. Onze Haven ging in gesprek met alle betrokken partijen en stelde de vraag: hoe profiteert de haven van zo’n centrale?

Eerst even de huidige stand van zaken: veel van de afvalwaterzuiveringsinstallaties in de Botlek, individueel of gedeeld op bedrijventerreinen, hebben het eind van hun levensduur of de grens van hun capaciteit bereikt. Met (her)investeringen zou veel geld gemoeid zijn zonder dat dit de industrie veel oplevert, stelt Evides Industriewater. Dat gold ook voor Huntsman, het chemiebedrijf dat in 1999 de site overnam van ICI Chemicals en waar sinds de jaren zestig onder andere halffabricaten voor de polyurethaanindustrie worden geproduceerd. “Wij gebruiken op dit moment nog onze bestaande afvalwaterzuiveringsinstallatie”, zegt Maarten ter Weeme, Site Contracts Manager bij Huntsman, “maar die is oud en inmiddels wel aan vervanging toe. Zodoende raakten wij in gesprek met Evides en kwamen we tot het idee voor de CAB.”

Lastige puzzel

Partnerschap tussen Huntsman en Evides is niet nieuw. Ter Weeme: “Onze proceswaterfabriek hebben we een tijd geleden al aan Evides verkocht. Zij bouwden daar in 2012 een demiwaterfabriek bij, iets waar wijzelf destijds ook al plannen voor hadden, en samen hebben we toen een warmtekoppeling gerealiseerd waar we beiden van profiteren.” Toen lagen de plannen voor de CAB er overigens al. “Soms helpt het om samen eerst een klein(er) project uit te voeren en dan, als men de smaak te pakken heeft, te kijken naar grotere projecten”, legt Ter Weeme uit. “De warmtekoppeling was makkelijker te realiseren omdat het een relatief kleine installatie is.” Op de afvalwaterzuiveringsinstallatie kunnen, net als het geval is bij de demiwaterfabriek, bedrijven uit de regio aansluiten. Evides bouwt, onderhoudt en zorgt voor de dagelijkse bedrijfsvoering en ontzorgt daarmee de aangesloten partijen. “Dat sluit goed aan bij ons idee van core business”, stelt Ter Weeme. “Laat iedereen zich richten op datgene waar hij het beste in is, dan heb je uiteindelijk allemaal het meeste voordeel. Wij weten immers niet heel veel van waterzuivering, maar wel van chemie.” Hij kwam twee jaar geleden in dienst bij Huntsman Holland, na eerder als process engineering leader en project engineer voor het bedrijf in de VS en Oost-Azië te hebben gewerkt. “Ik kreeg de case meteen op mijn bordje. Het was een lastige puzzel en het waren lange gesprekken, maar inmiddels is de bouw in volle gang.”

Niet de eerste

Een afvalwaterzuiveringsinstallatie waarop bedrijven uit de gehele Botlek kunnen worden aangesloten: wat dat betreft was Huntsman de ideale ‘launching customer’. Niet alleen vanwege de bestaande contacten met Evides en de gunstige ligging van het bedrijf – hoe beter de infrastructuur, hoe lager de kosten immers – maar als hoofdhuurder van de site aan de Merseyweg is Huntsman al eigenaar van alle utilities op de site – zoals stroom, water, bewaking, het wegennet – en voorziet alle huurders van deze diensten. Toch betekent dat niet dat alle bedrijven meteen enthousiast zijn. “Niemand wilde de eerste stap zetten”, stelt Ter Weeme, “maar nu de heipalen in de grond zitten, is er plotseling meer interesse, gaan bedrijven vragen stellen. Maar het kost soms alsnog wat tijd om iedereen van het voordeel te overtuigen en ze over de streep te helpen, en zeker niet onbegrijpelijk.”

Modulair bouwen

Dat stelt ook Jan Robert Huisman, directeur Evides Industriewater. De oplossing: modulair bouwen. “De CAB en alle bestaande Evides-waterfabrieken in de Botlek en op de Maasvlakte (een demiwaterfabriek op de Maasvlakte werd in 2017 geopend, red.) zijn modulair gebouwd, met de bedoeling om vooruit te investeren.” In eerste instantie wilde Evides alle contracten rond hebben en dan pas met de bouw starten, maar in de praktijk blijkt dat lastig. “Soms hebben bedrijven een systeem dat nog werkt, en willen het eerst even aankijken”, legt Huisman uit. Voor die bedrijven zal het straks gelukkig niet te laat zijn: de CAB heeft maar liefst een zuiveringscapaciteit van circa 100.000 vervuilingseenheden. Daarmee is er voldoende capaciteit beschikbaar om in de komende jaren meerdere industriële bedrijven buiten het Huntsman-terrein door middel van een persriool aan te sluiten. Huisman: “De CAB is ook zo ontworpen dat eventuele uitbereiding van de zuivering op termijn mogelijk is.”

‘De techniek en kennis is er. Het is een kwestie van de koppen bij elkaar krijgen, vergunningen regelen en wíllen investeren’

Up to date

De grote meerwaarde volgens Huisman? De expertise. “Evides Industriewater heeft een professioneel team van twintig procestechnologen waaronder enkele promovendi, en we hebben contacten met universiteiten in binnen- en buitenland. Daarmee is iedere plant ook altijd on point. Kan iets efficiënter, schoner of duurzamer, dan kijken wij meteen of dit kan worden toegepast bij bestaande partners en klanten.” Dit stelt de Rotterdamse haven ook in staat voorop te lopen in de energietransitie en in de missie om de slimste en schoonste haven te zijn. “De techniek en kennis is er”, meent Huisman. “Het is vaak een kwestie van de koppen bij elkaar krijgen, vergunningen regelen en wíllen investeren. Ons voordeel is nu dat we de partijen al samen hebben en zo kun je op grote schaal stappen zetten. Evides wil daarbij circulair zijn. Misschien hoeven we afvalwater in de toekomst niet meer te lozen, maar kunnen we het met een simpele stap opnieuw geschikt maken; energie en grondstoffen terugwinnen en hergebruiken. Met het programma Water Without Waste zetten we nu al flink in op het reduceren van de water- en CO₂-voetafdruk.”

Vestigingsklimaat

Voor het Havenbedrijf is de CAB opnieuw een voorbeeld van hoe het zou moeten in de Rotterdamse haven. Het Havenbedrijf zet al langer in op het versterken van clusters en ketenintegratie op ‘non-core’, stelt Joris Hurenkamp van het Havenbedrijf. Niet enkel om bedrijven in staat te stellen zich met hun kerntaak bezig te houden en zodoende te kunnen groeien en bloeien, maar ook om de haven an sich sterk en concurrerend te houden. Dat vereist partnerschap. Hurenkamp: “In 2015 schreef oud Shell-topman Rein Willems al een actieplan om uitdagingen zoals de lage prijs van grondstoffen en energie elders in de wereld, en het structureel teruglopen van de vraag naar olieproducten in Europa, het hoofd te bieden. Dat is natuurlijk nog steeds heel actueel.” Om de Rotterdamse haven concurrerend te houden, moeten we blijven inzetten op ketenintegratie én op verduurzaming van die keten, meent hij. “Niet alleen op het gebied van water, maar ook als het gaat om bijvoorbeeld stroomvoorzieningen of zoals met het project ‘waste to chemicals’. Dat is een consortium van bedrijven dat zich inzet voor een innovatief alternatief voor afvalverbranding, namelijk door plastic en gemengd afval om te vormen tot nieuwe grondstoffen voor de industrie. Samenwerking is een must.

Dwingen

Het Havenbedrijf streeft er al langer naar bedrijven bij elkaar te brengen om de afvalwaterzuivering te delen. Hurenkamp: “Met Evides kwam er een goede partij bij kijken die in het verleden al mooie dingen gerealiseerd had. Dat leidt tot synergie en lagere kosten.” En het is bovendien goed voor het vestigingsklimaat, voegt hij daaraan toe. Eén van de kerntaken van het Havenbedrijf is immers om nieuwe bedrijven naar Rotterdam te trekken. “Een centrale afvalwaterzuivering draagt zeker bij. Nieuwe bedrijven sluiten zich er graag bij aan.” Net als Ter Weeme en Huisman stelt ook Hurenkamp dat het een uitdaging is om alle al gevestigde bedrijven te enthousiasmeren. “Het is natuurlijk ook kostbaar om je oude zuivering te vervangen, zeker als die nog goed werkt, maar vaak als bedrijven de meerwaarde eenmaal zien, ontstaat er interesse en doet men graag de investering. Zoiets moet je niet willen afdwingen; als iets werkt, komt het vanzelf.” Ter Weeme ziet steeds meer ketens ontstaan tussen bedrijven om elkaars positie te versterken. “En soms ook terughoudendheid, je blijft immers ook elkaars concurrent. Of je ziet dat men in Rotterdam enthousiast is, maar het moederbedrijf in bijvoorbeeld de VS of Azië er geen nut in ziet. Maar de wereld verandert. Voor de energietransitie heb je elkaar nodig en we móeten over het hek kijken. Dat gebeurt nu ook op hele andere vlakken. Ik ben hoopvol.”

Nieuwe kansen

Hoe uniek een initiatief als CAB is, daar lijkt geen vastomlijnd antwoord op te zijn. “De CAB is sowieso uniek in het Europoort-Botlek gebied. Elders in Nederland past Evides het concept ‘multiclient afvalwaterzuivering’ toe in Sloe bij Vlissingen, Schiphol en in Delfzijl”, stelt Huisman. “Ik geloof dat er een paar chemieparken zijn met een centrale waterzuivering, maar niet op de schaal zoals wij die nu uitvoeren.” Hij ziet zeker toekomst in het concept: “Concentreer je allemaal op hetgeen waar je goed in bent. Dit is beter dan elk bedrijf een eigen zuivering, vooral ook vanwege onze kennis, kunde en ervaring.” Ter Weeme: “Voorheen werd de zuivering door onze eigen operators gedaan. Het was eigenlijk een fabriek binnen het bedrijf, maar je produceert geen stof die je eventueel weer kunt verkopen. Nu doen we dat wel, zijn we bovendien ontzorgd en kunnen we ons weer vol richten op de chemie. In combinatie met nog een aantal open terreinstukken biedt de nieuwe zuivering nu mogelijkheden voor uitbreiding op het terrein, zij het onze eigen fabrieken, of die van een derde partij.” Over die open terreinstukken: regelmatig kijkt Ter Weeme naar de luchtfoto van het terrein die in de hal van Huntsman hangt. Dan bedenkt hij hoe hij deze kan vullen Dat is immers zijn werk: “Ik onderhoud relaties en zoek nieuwe partijen. Zodoende ben ik ook veel in contact met het Havenbedrijf. Wij hebben hier een prachtig terrein, met goede infrastructuur en nu dus ook een mooie state-of-the-art zuivering. Dat komt het vestigingsklimaat van de Rotterdamse haven, maar ook die van Huntsman, enorm ten goede.”

Zalmkwekerij

Nu nog een zandvlakte, maar straks vervangt de CAB de bestaande afvalwaterzuiveringsinstallatie van Huntsman. De oude zuivering zal in de mottenballen gelegd worden, stelt Ter Weeme. “Maar eerst moet de nieuwe zuivering het proces aangeleerd krijgen. De biomassa van de oude zuivering stop je als het ware in de nieuwe, en als de nieuwe draait zet je de oude pas stil.” Hij lacht even: “Ik heb al gekscherend gezegd dat ik wel een zalmkwekerij in de oude wil beginnen, maar dat ging niet door.” Vanuit zijn voormalige functie als project engineer kijkt hij met veel plezier naar de bouw. “Dan wordt er weer beton gestort, leidingen gelegd… mijn oude passie doemt helemaal op. Ik kan niet wachten tot de nieuwe centrale klaar is!”

Besparen dankzij de warmtekoppeling!

In de wintermaanden moet Evides het innamewater op haar demiwaterfabriek DWP Botlek opwarmen tot minimaal 5 °C om het zuiveringsproces optimaal te laten verlopen. In de zomer heeft Huntsman juist behoefte aan extra koelcapaciteit. Door het innamewater van Evides en het koelwater van Huntsman langs een warmtewisselaar te leiden, kunnen beide bedrijven hun water het hele jaar door op de juiste temperatuur houden. In de winter warmt Huntsman met zijn restwarmte het Brielse Meer Water richting de demiwaterfabriek op, zodat Evides geen extra stoomverwarming hoeft in te zetten. In de zomerperiode zorgt het water voor extra koeling ten behoeve van Huntsman. Een mooie, duurzame oplossing waar zowel Huntsman als Evides profijt van hebben. De partijen besparen daarmee naar eigen zeggen 15.000 ton CO2-uitstoot per jaar.