Heijplaat: Groen dorp met een rauw randje

Het groene tuindorp Heijplaat en de RDM zijn tot op de dag van vandaag onlosmakelijk met elkaar verbonden. Om te weten hoe dat komt, zetten we eerst een flinke stap terug in de tijd.

De Rotterdamsche Droogdok Maatschappij, in de volksmond kortweg RDM, werd opgericht in 1902. De RDM startte haar activiteiten op de zuidelijke Maasoever op de toen nog onbebouwde Heijplaat. Aanvankelijk voerde het bedrijf scheepsreparaties uit, maar het breidde al snel uit naar nieuwbouw van vrachtschepen en later ook tankers en passagiersschepen. De RDM leverde uiteindelijk 355 schepen af.

Solide eengezinswoningen
De RDM zorgde voor veel werkgelegenheid, maar lag nogal afgelegen en was dus lastig bereikbaar. Daarom besloot het bedrijf in 1914 woningen voor de werknemers te bouwen. En dat waren geen gammele arbeiderswoningen, maar solide eengezinswoningen met vijf kamers en een tuin. Ook zorgde de RDM voor basisvoorzieningen zoals winkels, bibliotheek, kerken, feestgebouw Courzand, muziekpaviljoen, sportvelden en een bijzondere basisschool. Tuindorp Heijplaat was een feit.

Behoud
In de jaren daarna werd de RDM een van de grootste scheepsbouwers van Europa. De Nederlandse scheepsbouw kwam in de jaren ‘60 echter in de problemen door toenemende concurrentie van niet-traditionele scheepsbouwlanden als Japan en Korea. Ook de RDM werd hierdoor getroffen met als gevolg dat op 6 april 1983 het faillissement werd uitgesproken. Van de toen 3180 werknemers werden er 1370 werkloos. Een aantal nog levensvatbare afdelingen werd ondergebracht in een nieuwe vennootschap RDM Nederland BV, later RDM Technology.

Door het faillissement van de RDM werd de helft van de inwoners van Heijplaat werkloos. Daarmee dreigde de ondergang van Heijplaat. De inwoners boden heftig verzet tegen een mogelijke sloop en ze vochten voor het behoud van hun wijk en hun basisvoorzieningen. Ook werd strijd gevoerd tegen de steeds verder oprukkende industrie. Want die hield voor hun gevoel maar weinig rekening met het feit dat zij daar woonden. De toch al hechte gemeenschap op Heijplaat werd door deze strijd nog hechter, een verbondenheid die tot op de dag van vandaag voelbaar is.

‘De inwoners boden heftig verzet tegen een mogelijke sloop en ze vochten voor het behoud van hun wijk en hun basisvoorzieningen’

Nieuw leven
Inmiddels is er opnieuw volop bedrijvigheid op dit deel van de Maasoever. In 2002 werd het tachtig hectare grote RDM-terrein gekocht door het Gemeentelijk Havenbedrijf (toen nog onderdeel van de Gemeente Rotterdam) met de bedoeling het te herontwikkelen. Zo ontstond de RDM Campus en staat de afkorting RDM inmiddels voor Research, Design & Manufacturing. De RDM is nu een broedplaats voor creatieve, innovatieve en duurzame ontwikkelingen.

Hier blijft het niet bij. In de periode tot 2025 krijgt Heijplaat opnieuw een impuls door de bouw van 170 ‘nul-op-de-meter’ koopwoningen. Projectontwikkelaar Van Omme & De Groot is verantwoordelijk voor deze uitbreiding. Linda Kronshorst, Verkoop & Marketingcoördinator van het bedrijf: “Rotterdam heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Wij deden mee in een prijsvraag met een voorstel voor de bouw van nul-op-de-meterwoningen. Alle energie die bewoners gebruiken, wordt door het huis zelf opgewekt door onder meer het gebruik van zonnepanelen en warmtepompen. Een uniek project voor de stad in zo’n omvang en op zo’n fantastische plek. In maart 2016 gingen we van start met de verkoop van de eerste 29 woningen van fase 1. In deze fase bouwen we eengezinswoningen, twee–onder-een-kapwoningen en kadewoningen. Uiteraard met veel groen en zorgvuldige detaillering, zodat het past bij de uitstraling van tuindorp Heijplaat. De bouw start in het eerste kwartaal van 2017.”

De huidige bewoners zijn volgens Linda positief over de nieuwbouwplannen. ‘Veel mensen die hier wonen zijn er geboren en getogen en willen ook blijven. Door de herontwikkeling van het gebied en de komst van nieuwe woningen, kan dat ook.”

‘Een uniek project voor de stad in zo’n omvang en op zo’n fantastische plek’

Bezoek
Volgens Linda is een bezoek aan Heijplaat absoluut de moeite waard. “Om de sfeer van Heijplaat te beleven en te voelen, moet je er gewoon naartoe. Als je erheen rijdt langs alle industrie, havens en containers, denk je: waar gaan we heen? En dan ineens is daar die groene wijk. Het is echt een bezienswaardigheid. Ons project heet niet voor niets ‘Het Verborgen Geheim’. Het gebied heeft zoveel mooie plekken. Zo liet de RDM hier een van de eerste bejaardentehuizen in ons land bouwen. Ook staan er bijzondere gebouwen, zoals het voormalige politiebureau en de drie kerken. Drie! En allemaal in dezelfde straat. Ze zijn alleen niet meer in gebruik.”

Linda gaat verder met haar lofzang: “Er is nog zoveel meer. Neem het Innovatiecentrum Duurzaam Bouwen (IC Dubo) dat zich richt op innovaties in en om het huis. En het Concept House Village, waar vanuit de Hogeschool huizen met aparte constructies worden gebouwd om ze op duurzaamheid te testen. Hotspot Hutspot wordt wel de huiskamer van Heijplaat genoemd. Dit restaurant zet zich in om gezond en duurzaam eten voor iedereen bereikbaar te maken. Zeker ook de moeite waard zijn de onderzeebootloods, die sinds kort geëxploiteerd wordt door Ahoy en Café Courzand, een rasechte havenkroeg, zoals er nog maar weinig zijn in Rotterdam.”

Wat wel zorgen baart is het voorzieningenniveau. Dat noemt Linda vrij beperkt. “De basisschool blijft, maar ze zijn erg blij met de aanwas van nieuwe kinderen. En er is ook nog een supermarkt met een postagentschap, al dreigt deze te sluiten. Er zijn gesprekken om te kijken of de supermarkt open kan blijven op een andere locatie. Dat is toch wel een belangrijke voorziening.” Aan de andere kant zijn er ook verbeteringen voor de wijk. Zo is Heijplaat inmiddels goed bereikbaar met de waterbus, die in de haven bij de RDM Campus aanmeert. “En de gemeente spreekt over een nieuwe brug om de aansluiting met Rotterdam-Zuid te verbeteren en de Maastunnel te ontlasten.”

Strandje
Over haar eigen favoriete plekje op Heijplaat hoeft Linda niet lang na te denken: “Maar mijn favoriet is het strand van Heijplaat, een natuurlijk strandje dat via het Quarantaineterrein te bereiken is. Je moet wat moeite doen om er te komen, want het gebied is verboden voor auto’s en het wandelpad is niet duidelijk aangegeven. Des te groter is de verrassing als je er eenmaal bent. Want waar kun je nu op het strand liggen en de schepen zo dichtbij langs zien varen?”

Alle nieuwe bedrijvigheid in en rond Heijplaat zorgt er volgens Linda voor dat Heijplaat niet verandert in een slaapdorp. ‘Bedrijvigheid trekt mensen en bedrijven aan. Wij zijn er trots op dat wij er met Van Omme & De Groot een bijdrage aan mogen leveren.”