Zij zijn groot, maar samen zijn we groter

Dat Hester Duursema, algemeen directeur van BLN-Schuttevaer, hart voor haar werk heeft, staat als een paal boven water. Ondanks een fikse verkoudheid stond ze erop het interview door te laten gaan. We ontmoeten elkaar op het hoofdkantoor in Zwijndrecht. Een gesprek over de toekomst van de binnenvaart, de ongepolijste charme van de schipperscultuur en 100 uur per week werken.

Het is 2010 als binnenvaartambassadeur Arie Verberk de eerste stap zet richting een branchevereniging voor de binnenvaart. Nederland telt dan al zo’n 3000 varende ondernemers die vertegenwoordigd worden door diverse kleine organisaties, die allemaal met een eigen agenda naar Den Haag gaan. Niet handig, want – zo bleek na een inventarisatie – de gedeelde belangen zijn veel groter dan de verschillen. Samen sta je sterker. In een lang en lastig traject, waarin weerstand moet worden overwonnen en een gezamenlijke visie moet ontstaan, wordt de integratie georganiseerd. Hester Duursema (34) heeft nog geen enkele ervaring in de binnenvaart als zij vanuit Rebel (een consultancybedrijf) als adviseur wordt aangesteld om de transitie te begeleiden. Maar ze doet het goed. Zo goed zelfs, dat ze, nadat de fusie in 2013 beklonken is, gevraagd wordt te blijven als algemeen directeur.

Echt invloed uitoefenen
Ze heeft nog even getwijfeld voor ze ja zei, bekent ze. “Bij mijn vorige werkgever werkte ik voor diverse sectoren. Zou de binnenvaart niet eentonig worden, vroeg ik me af. Maar ik vond het ook leuk om echt invloed te kunnen uitoefenen, in plaats van enkel te adviseren.” Hester werd bovendien geraakt door de complexiteit en authenticiteit van de binnenvaart. “Ik kom uit een expatgezin – mijn vader werkte voor Heineken – en heb veel in diplomatieke sferen verkeerd. Daar trof ik veel aangeleerd gedrag, waar het hier juist heel echt is. Men zegt vaak plompverloren waar het op staat. Dat ongepolijste vind ik charmant. Feedback geven gaat ook even anders dan ik gewend was. Stond ik een presentatie te geven, zei iemand: ‘Joh Hester, al dat Engels hoeft van ons niet.’”

‘Men zegt vaak plompverloren waar het op staat. Dat ongepolijste vind ik charmant’

Enorm Lucratief
Nu ruim drie jaar verder houdt BLN zich onder andere bezig met het vergroten van het marktaandeel. Want, zo stelt Hester, er is nog veel onbenut potentieel op het water. “Denk aan het fileprobleem; één groot schip kan 166 vrachtwagens van de weg halen. Bedrijven als Heineken, Nutricia en Samsung maken hier al gebruik van. Vaak wordt onterecht gedacht dat de binnenvaart traag of duur is, maar ga je rekenen, dan blijkt het enorm lucratief. Kleinere ladingen kun je met meerdere leveranciers bundelen. Bovendien moet maar twintig procent van het vervoer snel. En denk ook eens aan gevaarlijke stoffen die nu per trein door dichtbevolkte gebieden vervoerd worden.” De organisatie onderzoekt momenteel welke ladingstromen eventueel verlegd kunnen worden.

Kortom: de binnenvaart staat voor lagere kosten, veiligheid én duurzaamheid. En duurzaamheid wordt alleen maar belangrijker. Hester: “Consumenten zullen er in de toekomst steeds meer om vragen, verladers zien steeds beter in dat ze zich zo kunnen onderscheiden.” Gebruik van waterwegen kan CO2-uitstoot reduceren met maar liefst zeventig procent ten opzichte van het wegvervoer. Het ministerie ziet in de binnenvaart dan ook terecht een antwoord op milieuvraagstukken. Er is echter 150 miljoen euro nodig om de binnenvaart te vergroenen, zegt Hester. “Denk aan nabehandelingstechnieken, alternatieve brandstoffen, hybride systemen. Op dit moment ontbreekt het varende ondernemers aan financiële middelen en ze verdienen zo’n investering ook niet terug. Maar er zijn tig mogelijkheden om emissie-uitstoot te verminderen. Wij zetten dan ook in op ‘meten aan de pijp’: wat stoot je uit terwijl je vaart, aan welke knoppen kun je draaien om dit te verlagen?”

Zelf besluit nemen
“Het is onze missie ondernemers handelingsruimte, inzicht en instrumentarium te geven om zelf een gefundeerd besluit te kunnen nemen”, legt ze uit. Niet alleen op het gebied van milieu, maar ook rondom veiligheid. “De overheid bedenkt allerlei wet- en regelgeving, milieueisen, veiligheidseisen, bemanningseisen. Voor kleine bedrijven in de binnenvaart is het lastig zich met deze materie bezig te houden. Het ontbreekt hen ook aan tijd en middelen. Nu hebben we een gezamenlijke stem die we kunnen laten horen aan de (inter)nationale bestuurders.”

Het is daarbij belangrijk zichtbaar te maken wat BLN doet en gedaan heeft: welke paal is gelegd, wat gebeurt er met die brug die de gemeente wilde verlagen, waar komen nieuwe ligplaatsen en waar kun je huisvuil kwijt? “In 2016 hebben we 140 dergelijke punten gerealiseerd”, vertelt Hester. “Dat spreekt onze leden aan, niet zozeer het subsidieprogramma wat we nu met de EU opzetten, al kan hen dat in de toekomst veel opleveren. We communiceren intensief via een nieuwsbrief, de krant en sociale media, maar toch bereikt niet alle informatie onze leden. Het leven van een schipper is hectisch.”

Daarom gaat BLN ook naar de schepen toe om een vinger aan de pols te houden; wat speelt er, waar lopen varende ondernemers tegenaan? Tijdrovend, maar heel belangrijk. Hester: “We zouden het nog meer moeten doen.”

Ondernemerschap versterken
BLN vertegenwoordigt veelal kleine ondernemers met van oudsher een vrijgevochten, misschien wel conservatief beroep. Frank Put, adviseur van het Havenbedrijf, noemde in een interview eens het ‘calimero’-gedrag ten opzichte van grote organisaties; zij zijn groot en ik ben klein.

Hester: “Dat herken ik wel, maar de sector verdient het meer zelfvertrouwen te krijgen. Daar werken we aan door handvatten te bieden waarmee ondernemers hun handelingsruimte kunnen vergroten en meer zicht hebben op de keuzes en mogelijkheden die er zijn. In grote mate betreft dit een versterking van het ondernemerschap in de sector. Varen is een prachtig beroep: je bent eigen baas, geen dag is hetzelfde. Tegelijkertijd wordt het steeds minder ‘hobby’ en meer bedrijf. Sommige ondernemers hebben het schip afbetaald en doen ‘voor de leuk’ een reisje naar Frankrijk, maar de meesten moeten continu varen om überhaupt de hypotheek te kunnen betalen.”

De binnenvaart wordt daarbij steeds complexer, stelt ze. Varende ondernemers moeten de korte termijnnoden combineren met die op de lange termijn. “Het is goed jezelf de vraag te stellen: waar wil ik naartoe? Hoe kan ik me ook op de langere termijn onderscheiden?”

‘Je bent eigen baas, geen dag is hetzelfde. Tegelijkertijd wordt het steeds minder ‘hobby’ en meer bedrijf’

Stabiliteit en evenwichtigheid
Het waterpeil zorgt op dit moment nog voor enorme pieken en dalen. “Als het water zakt kun je minder lading meenemen en zijn klanten bereid meer te betalen, maar op het moment dat het waterpeil hoog is, hebben verladers de keuze uit 3000 varende ondernemers. Die weten van elkaar niet wat hun concurrenten vragen en varen vaak zo goedkoop mogelijk.” Geen toekomstbestendige situatie, aldus Hester. “In het belang van de hele keten moet er veel meer stabiliteit en evenwichtigheid in die marktstructuur komen. Dat lukt alleen als de neuzen dezelfde kant opstaan. Als brancheorganisatie zijn wij onder andere in gesprek met de Rabobank om te zien hoe we hier verandering in kunnen brengen, soortgelijk aan de varkenssector en de melkvee.”

Domme dingen zeggen
Een jonge vrouw van buiten de binnenvaartwereld. Moest Hester zichzelf extra bewijzen? Ze lacht: “Het geeft ook de vrijheid domme dingen te zeggen. Achteraf hoorde ik weleens dat mensen de kat uit de boom gekeken hadden, maar aangenaam verrast werden. Ik geloof dat je houding bepalend is: openheid en oprechte belangstelling is wat werkt. Ik ben daarbij ook een nerd, verdiep me graag én snel in de inhoud. Dat waarderen mensen. Ik heb trouwens ook mijn aspirant-diploma schipper gehaald. Ik kan geen goede dialoog voeren zonder de materie te kennen.”

Een intensieve baan, studeren én een tweede kindje op komst. Pittig? Hester: “Ik houd van hard werken. Mijn proefschrift schreef ik ook in de avonduren – in die periode leerde ik mijn vriend kennen, dus hij weet niet beter (lacht weer). Ik werk zo’n honderd uur per week. Maar ik vind het allemaal leuk. Zolang het me energie geeft, ga ik ermee door. Die binnenvaart staat immers ook niet stil.”