Het rouwproces begint pas als er een stoffelijk overschot is

Christiaan Kromjongh is naast medewerker van de afdeling Veel Voorkomende Criminaliteit Nautisch, ook wel nautische zaken genoemd, lid van het Landelijk Team Onderwater Zoekingen (LTOZ). Van een gedumpt vuurwapen tot een persoon overboord, als er iets in het water gevonden moet worden, schiet dit team te hulp.

Zeker als het gaat om drenkelingen kan het werk zwaar zijn. Christiaan heeft in de zestien jaar dat hij bij het LTOZ zit, één keer iemand levend teruggevonden. En dat was in de machinekamer van een binnenvaartschip.

Het LTOZ is een samenwerkingsverband waarin de Landelijke Eenheid van politie samenwerkt met de Zeehavenpolitie eenheid Rotterdam en eenheid Amsterdam en met meerdere particuliere stichtingen. Een van die partners is de Stichting Opsporingsapparatuur Drenkelingen (SOAD) uit Urk, in het leven geroepen om vermiste vissers op zee terug te vinden. Iedereen heeft zijn eigen specialisatie en eigen apparatuur. Zo vormen de specialisten van de Landelijke Eenheid de ogen onder water met de sonarsystemen waarover zij beschikken. En de SOAD heeft een eigen dreg ontwikkeld, die zeer geschikt is voor het bergen van drenkelingen. Christiaan: “Moeten we op zoek naar een persoon, dan halen we hun apparatuur altijd tevoorschijn. Maar ook de sonar wordt steeds beter, waardoor we mensen sneller op het spoor zijn.”

Geluk hebben
“Vaak zijn we dagen aan het zoeken en vinden we niks”, stelt Christiaan. “En soms hebben we geluk. Zo was er recent een suïcide, waarbij de persoon in kwestie aan de ene kant van de stad als vermist opgegeven werd en de familie haar fiets aan de andere kant van de stad terugvond. Collega’s van de Zeehavenpolitie zijn toen de camerabeelden gaan bekijken en zagen die persoon zo vanaf de kade het water inrennen.

Daardoor konden we het lichaam snel bergen. Maar dat zijn uitzonderingen, want bij een getijderivier zoals de Nieuwe Waterweg stroomt het water eerst zes uur de ene kant op en dan zes uur de andere kant op. En dan gaat het ook nog om een drukbevaren route, waardoor een lichaam meegesleurd kan worden door een schip.”

Voor Christiaan is het bergen van lichamen een van de mooiste dingen aan zijn werk. Dat klinkt gek misschien, maar er is niets zo verschrikkelijk als niet weten wat er met een naaste gebeurd is. Het is een gevoel dat Christiaan uit zijn eigen familie kent. “Mijn overgrootvader raakte vermist op zee; hij is nooit teruggevonden. Ik weet nog goed hoe pijnlijk het voor mijn oma en haar zussen altijd geweest is dat hun vader niet teruggekomen is van zee. Hoe erg het ook is voor nabestaanden als er iemand verdrinkt, met een stoffelijk overschot kun je als beginnen aan je rouwproces. Dan kun je het verdriet een plek geven en met je leven verder.” Toen Christiaan in 2008 gevraagd werd lid te worden van het LTOZ, was dit voor hem een van de redenen om ja te zeggen. De gedachte aan zijn eigen overgrootvader is er ook altijd als Christiaan uitrukt om een drenkeling te zoeken.

Batterijtjes
Naast drenkelingen richt het LTOZ zich ook op vermiste of gedumpte voorwerpen. “Altijd in het kader van een strafrechtelijk onderzoek”, stelt Christiaan. “Stel er is een gewapende overval en de daders gaan ervandoor. Onderweg gooien ze hun wapen in een sloot. Dan krijgen wij een aanvraag van de recherche om te helpen het wapen te vinden. Aan de hand van getuigenverkla- ringen zetten we een stuk sloot af en gaan dreggen.” Het apparaat waarmee het LTOZ werkt, is een soort verzwaard rekje met daaraan grote magneten die alle metalen voorwerpen op de bodem aantrekken. Dat is een precisiewerk, want vanaf de oever moet de dreg over de gehele bodem getrokken worden.

Eerst over de lengte van het te onderzoeken water en daarna ook over de breedte. Net zo lang tot de dreg minstens één keer over elk stukje bodem heengegaan is. Christiaan schiet in de lach: “We halen soms de gekste dingen boven. Van hamers tot dozen spijkers. Ik heb ooit een zoeking gehad in een sloot waarin iemand zat te vissen. Tijdens het dreggen viel me al op dat hij iets in het water gooide. Aan het eind van de dag had ik meer dan honderd batterijtjes van zijn gehoorapparaat boven water gevist!

Helemaal uitlopen
Het werk van Christiaan en consorten bestaat uit het coördineren van de zoekacties en helpen bij het dreggen. “Het leuke is dat wij een zeer gemotiveerde groep zijn. Als een melding binnenkomt, lopen wij die het liefst zelf helemaal uit, zoals we dat noemen.

Vanaf de eerste melding tot de afhandeling en nazorg, we doen het binnen onze eigen eenheid. Als er een verzoek binnenkomt, nemen wij dus contact op met het rechercheteam om een goed beeld te krijgen van de casus en dan bepalen we welke apparatuur en welke collega’s nodig zijn om te zoeken en de kans op succes zo groot mogelijk te maken. Samen met de collega’s speuren we vervolgens het zoekgebied volledig af. Dat is als een dansje. Wij moeten aangeven waar gezocht wordt, de schipper moet nauwkeurig de uitgestippelde tracks varen zodat we een goed beeld kunnen krijgen en de bestuurder van de dreg zorgt ervoor dat we geen stukje van de bodem missen.”

Machinekamer
Als het LTOZ een vuurwapen opspoort en zo het definitieve puzzelstukje levert om een moordzaak op te lossen, is het werk uiteraard bevredigend. Maar zeker het dreggen naar vermiste personen is pittig. Dat zijn eigenlijk altijd zoekingen met een slechte afloop.

Van een scheepsmaat die met zijn dronken hoofd tussen wal en schip stapt en verdrinkt, tot aanvaringen met dodelijke afloop, over het algemeen vist het team stoffelijke overschotten op. In de nasleep kan zo’n opdracht nog jaren blijven spoken in het hoofd van Christiaan.

Zo was Christiaan de coördinator van de scheepsramp bij Ridderkerk in 2013. “Een Zwitsers echtpaar en hun dochter werden van achteren overvaren door een binnenvaarttanker. De dochter was de enige van het gezin die de ramp overleefde. Ik heb tot 2019, toen er uitspraak gedaan werd in hoger beroep tegen de schipper, contact gehouden met het meisje. Ik ben van begin tot eind bij die zaak betrokken geweest en heb dus zes jaar lang de impact van de ramp op het leven van die jonge vrouw gezien. Dat is zo indringend dat het weleens lastig is zo’n casus een plekje te geven.

Overigens zijn er tegenwoordig speciale familieagenten bij de politie die deze taak op zich nemen, zodat je die mentale belasting zelf minder hebt.”

Slechts één keer liep de zoektocht naar een drenkeling goed af. Christiaan glimlacht: “Een schipper had overstuur contact opgenomen met de politie, omdat zijn stuurman overboord geslagen was. Ik ging met de schipper in gesprek om hem te kalmeren en helder te krijgen wat er gebeurd was. Terwijl hij stond te vertellen, kwam ineens die stuurman uit de machinekamer. Wat bleek? Zijn stuurman had van het thuisfront slecht nieuws gehad en had zich even teruggetrokken achter in de machinekamer, maar daar was hij vervolgens in slaap gevallen.”

Ondanks de zware taak die hij heeft met het LTOZ, blijft Christiaan zich toch met hart en ziel inzetten voor het team: “Omdat je de puzzel in een strafzaak kunt completeren. Maar de belangrijkste reden is voor mij toch de rust die je nabestaanden kunt bezorgen als je iemand thuisbrengt. Je ziet het leed, maar het is helemaal verschrikkelijk als je met lege handen achterblijft.”