Maeslantkering: beschermer van haven en achterland

De Maeslantkering, een meer dan indrukwekkend object, mede door de twee enorme deuren van elk 210 meter breed en een hoogte van ruim 22 meter. Deze stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg werd aangelegd om het achterland te beschermen tegen overstromingen en om de Rotterdamse haven bereikbaar te houden. Elk schip dat vanaf de Rotterdamse haven via de Nieuwe Waterweg de Noordzee op vaart (of andersom), passeert deze volautomatische kering.

De Maeslantkering is onderdeel van de Deltawerken en is op 10 mei 1997 door koningin Beatrix officieel in gebruik gesteld. De bouw van de kering startte in 1991. In de bijna tweeëntwintig jaar dat de kering nu in werking is, was slechts twee keer sprake van een ‘echte’ sluiting: in november 2007 en meer recent op 3 januari 2018. Beide keren was storm de ‘boosdoener’. Een sluiting heeft behoorlijke consequenties, want daardoor zijn de Rotterdamse haven en het achterland niet meer per schip bereikbaar.

Wanneer sluit de kering?

In het systeem van de kering zijn sluitingscriteria bepaald. Denk dan aan windkracht in combinatie met vloed of springtij of een waterstand in de Rotterdamse haven van drie meter boven NAP. Meteorologen, waterdeskundigen en het operationeel team onder leiding van de keringsmanager monitoren dit. Worden de criteria gehaald, dan sluit de kering en dat gebeurt volautomatisch. Het duurt 2,5 uur voordat de kering helemaal gesloten is. Is de situatie weer genormaliseerd, dan mag de kering weer open. Ook dit duurt 2,5 uur.

Doordat de sluitingscriteria met het oog op de toekomst redelijk hoog zijn ingeschat, heeft zo’n sluiting nog niet vaak plaatsgevonden. Het is natuurlijk belangrijk om de kering te testen om zeker te weten dat alles naar behoren werkt op het moment dat een echte storm de kop op steekt. Daarom worden de sluitingscriteria, in overeenstemming met onder meer de Minister van Infrastructuur en Waterstaat, minimaal eens in de zeven tot tien jaar verlaagd om zo een test uit te kunnen voeren.

“De kering werkt volautomatisch, maar dat wil niet zeggen dat er helemaal geen mensenhanden aan te pas komen”

Jaarlijks functioneel onderhoud

In het kader van het functioneel onderhoud voert de beheerder van de Maeslantkering – ofwel Rijkswaterstaat – jaarlijks een test uit om te controleren of alle systemen in de kering werken. Dat gebeurt half september, vlak voor het stormseizoen dat officieel van 1 oktober tot en met 15 april loopt. Deze functioneringssluiting is lang van tevoren gepland (vaak staan de data al voor een aantal jaar vast) en verloopt volgens een strak protocol. De kering is dan een aantal uren dicht en de Nieuwe Waterweg is voor scheepverkeer afgesloten. Leuk om te weten is dat deze sluiting voor publiek toegankelijk is. Belangstellenden kunnen dit volgen vanaf het terrein bij het Keringhuis, het bezoekerscentrum waar alle informatie is te vinden over de Maeslantkering en over het waterbeheer in Zuid-Holland.

Operationeel team

De kering werkt volautomatisch, maar dat wil niet zeggen dat er helemaal geen mensenhanden aan te pas komen. Een beheer- en onderhoudsteam van ongeveer tien mensen is verantwoordelijk voor de werking van de kering. Daarin zitten onder meer een objectdeskundige (hij weet exact hoe het systeem technisch in elkaar zit), een asset manager (onder meer verantwoordelijk voor het afsluiten van onderhoudscontracten), een asset management adviseur (verantwoordelijk voor de planning van het onderhoud en de financiën), de aannemer (voert de werkzaamheden uit) en een faalkansspecialist. Wettelijk is bepaald dat de Maeslantkering van de honderd keer dat hij wordt ingezet, één keer mag falen. Tijdens het stormseizoen is een operationeel team 24/7 oproepbaar. Geven de voorspellingen aan dat er een storm op komst is, dan krijgt het team via het systeem een voorwaarschuwing en moet dan binnen twee uur bij de kering aanwezig zijn. Het operationeel team monitort of het automatische proces goed verloopt. Zo niet, dan kunnen zij ingrijpen.

Spanningsveld

Het blijft natuurlijk een spanningsveld: gaat de kering dicht, dan is een deel van het havengebied niet bereikbaar en dat heeft economische gevolgen. De schepen kunnen dan ‘parkeren’ in een ankergebied op de Noordzee. Een dichte kering heeft geen gevolgen voor de bereikbaarheid van de havens van Maasvlakte en Europoort. Schepen die daar moeten aanleggen, hoeven de Maeslantkering niet te passeren.

Gelukkig is het tot nu toe nauwelijks voorgekomen dat de Maeslantkering moest sluiten. En dat is een geruststellende gedachte voor de bedrijven en de ruim twee miljoen mensen in het achterland.

Peter Vlam, keringsmanager: “Het zit in onze genen.”

Keringsmanager Peter Vlam leidt het team dat verantwoordelijk is voor het beheer en onderhoud van de vier stormvloedkeringen: de Maeslantkering, de Hartelkering, de Hollandsche IJsselkering en de Haringvlietsluizen. “De Maeslantkering is een uniek object, daar is geen tweede van op de wereld.”

Voor het team is het jaar in twee delen gesplitst: het stormseizoen en het seizoen waarin het onderhoud aan de Maeslantkering plaatsvindt. Vlam: “Na het stormseizoen dat op 15 april afloopt, gaan wij aan de slag met de onderhoudswerkzaamheden en werken toe naar half september. Dan vindt de functioneringssluiting plaats en zijn alle werkzaamheden afgerond. Dat is ook het moment dat we testen of alles zonder storingen werkt. Is dat zo, dan kunnen we met een goed gevoel het stormseizoen in.”

Training

Training en opleiding is een belangrijk onderdeel van de activiteiten van het team. “We besteden gemiddeld een halve dag per week aan cursussen en trainingen”, zegt Vlam. “De mensen moeten goed zijn getraind om, ondanks dat de Maeslantkering volautomatisch werkt, de kering met de hand te kunnen sluiten. Het is zo belangrijk dat we dat blijven oefenen. Ik zeg wel eens: dat moet in onze genen zitten.”

Contact met collega’s

Vlam, geboren en getogen Zeeuw en altijd op het strand te vinden, is verantwoordelijk voor meerdere keringen. “Ik streef ernaar elke dag op een kering aanwezig te zijn. Zo houd ik contact met de collega’s en weet ik wat er op de verschillende keringen speelt. Het is echt fantastisch. Water en wind zijn sowieso fantastische elementen. Als het gaat waaien en stormen en een van de keringen kan gaan sluiten, dan voel je de energie door al onze mensen gaan. We zijn dan echt een geoliede machine.”

 ‘Als het gaat waaien en stormen en een van de keringen kan gaan sluiten, dan voel je de energie door al onze mensen gaan’ 

Goed beschermd

De keringen zijn onderdeel van de Deltawerken. Vlam: “Nederland staat bekend om zijn waterkennis. Wat er destijds na de watersnoodramp van 1953 is ontwikkeld, is goed doordacht. We zijn nu kleine zaken aan het optimaliseren, maar ik kan zeggen dat Nederland goed tegen hoog water is beschermd. Ik denk dat alle Nederlanders daar wel trots op zijn. Dat merkten we ook op 3 januari 2018 toen alle stormvloedkeringen waren gesloten. Wij waren toen druk bezig met onze werkzaamheden en hadden niet in de gaten wat er verder in Nederland gebeurde. Maar de dag erna merkte ik dat de media er veel positieve aandacht aan besteedde en dat het ook op social media trending was.” Daar was Vlam blij mee: “Waterbeheersing is ook de kracht van Nederland. We bouwden de haven en de stad de afgelopen eeuwen op en het water hielp ons bij het opbouwen van onze sterke economie, maar het was ook onze vijand. Nu hebben we het water goed onder controle. Je moet er toch niet aan denken dat een groot gedeelte van de Rotterdamse binnenstad overstroomt? De Maeslantkering is ervoor om te zorgen dat het bedrijfsleven en de inwoners continuïteit wordt geboden. Vandaar dat de kering bijna altijd open is en pas dicht gaat als het echt moet.