Van thee naar LNG

Vopak bestaat dit jaar 400 jaar. In de dagen van weleer sjouwden de vemen thee en specerijen van de VOC-schepen naar de loodsen; nu houdt de multinational zich bezig met de op- en overslag van duurzame brandstoffen, drones en… yoga! Jan Bert Schutrops, divisie-president Vopak Nederland: “Je kunt als bedrijf alleen zolang bestaan als je jezelf continu opnieuw uitvindt in de bewegende markt.”

“Veel van wat je hier ziet, lag in een eerdere vorm bij ons opgeslagen”, zegt Jan Bert. Hij tikt tegen het plastic van zijn laptop om aan te geven wat hij bedoelt. “En dit hier.” Hij houdt het zoutvaatje omhoog. Zijn punt is duidelijk; bij de grote opslagtanks in de Rotterdamse haven denken mensen vooral aan brandstof voor auto’s en schepen, maar in de tanks ligt ook de basis van producten die nodig zijn om de lunch te kunnen maken die voor ons op tafel staat. Om de ruimte te verwarmen en te isoleren. Voor de kleding die we dragen, de verf op onze muren, het dashboard in onze auto.

Het is mede dankzij de vooruitgang en deze dagelijkse producten dat het Nederlandse Vopak uitgroeide tot het grootste tankopslagbedrijf ter wereld. In maar liefst 25 landen verhuurt het bedrijf vandaag de dag tanks voor op- en overslag van olie, gas en chemicaliën. Maar het is niet de enige reden van de groei, meent Jan Bert. “We volgen trends en ontwikkelingen op de voet. Door intensieve samenwerking met professionals en partijen over de hele wereld, blijven we altijd op de hoogte.” Jezelf op het juiste moment, op de juiste plaats en voor het juiste product kunnen aanbieden als dienstverlener, dát is de kunst. En die keuze moet in één keer goed zijn. “Je kunt een terminal niet even verplaatsen.”

Sjouwers
Om de oorsprong en het succes van Vopak te kunnen begrijpen, moeten we terug naar de haven van Amsterdam in 1616. Het Blaauwhoedenveem was een samenwerkingsverband van vemen – ‘sjouwers’ – die scheepsladingen (thee, specerijen, stoffen) van de VOC naar de pakhuizen brachten. Begin negentiende eeuw ging het Blaauwhoedenveem zich ook bezighouden met opslag. Dit leidde in 1917 tot een fusie met Vriesseveem, waarmee het bedrijf Blaauwhoed ontstond. Weer vijftig jaar later fuseerde Blaauwhoed met Pakhuismeesteren. Pakhuismeesteren, in 1818 opgericht als specialist in opslag van thee, had in de tweede helft van de negentiende eeuw volop geprofiteerd van de groei van de haven en de toenemende vraag naar olie.

De vloeibare opslag groeide uit tot een van de kernactiviteiten van het bedrijf, en ook opvolger Pakhoed specialiseerde zich hierin. Het internationaal opererende concern ontplooide uiteenlopende transport- en havenactiviteiten, maar hield altijd een focus op tankopslag, waarin het zich ontwikkelde tot wereldmarktleider.

Een belangrijke concurrent was Van Ommeren. Omdat de twee in Rotterdam gevestigde bedrijven regelmatig in elkaars vaarwater terechtkwamen, groeide het idee om de krachten te bundelen. In 1999 werd de fusie beklonken. Vopak was geboren!

Duurzaam
Er is maar weinig zo dynamisch en veranderlijk als de markt en de haven, weet Vopak als geen ander. Rotterdam is van oudsher een oliehaven, maar de uitstoot van stoffen die milieu en gezondheid schade toebrengen, moeten verder beperkt worden. Duurzaamheid is het streven. En gaat het over duurzaamheid in de scheepvaart, dan gaat het over LNG, een van aardgas afgeleide vloeibare – en schonere! – brandstof als alternatief voor bijvoorbeeld stookolie. Het beschikbaar maken van LNG als scheepsbrandstof, behoort tot een van de laatste grote investeringen van Vopak in Rotterdam. Alweer vijf jaar geleden investeerden Gasunie en Vopak in een grote LNG-importterminal, Gate terminal, voornamelijk om grootschalige import van gas in Noordwest-Europa mogelijk te maken. Rolf Brouwer, directeur van Gate terminal, legt uit: “Hierdoor kan Noordwest-Europa gebruik maken van gas vanuit de hele wereld en zijn we als samenleving minder afhankelijk van eigen gasvelden of bijvoorbeeld van de gaspijplijn met Rusland.”

Om ook kleinschalige distributie mogelijk te maken, investeerden de Rotterdamse haven, Gasunie en Vopak in 2016 in een nieuwe haven én een derde steiger bij Gate terminal met speciale infrastructuur voor kleinere schepen. Passend binnen de visie van de Rotterdamse haven om LNG te promoten als scheepsbrandstof.

Toch zijn er momenteel weinig schepen die op LNG varen. Mede door de lage olieprijs van een tijdje terug stapten er tot nu toe minder schepen over dan gehoopt. “Begrijpelijk, het gaat om grote investeringen voor scheepseigenaren”, stelt Rolf. Desondanks werd besloten vast te investeren in de infrastructuur en zo een eerste stap te zetten in Rotterdam. De signalen uit de markt zijn positief, aldus de directeur. “Neem het cruiseschip Aida die momenteel wekelijks in hartje Rotterdam ligt. Als brandstof aan wal gebruikt het LNG, dat wordt geleverd via onze terminal.”

Hoofdpijndossiers
Tot zover de opslag, want er is ook nog de techniek. Hoe is het op dat vlak gesteld met innovatie? In het Vopak Innovation Lab houdt een team deskundigen zich fulltime bezig met één vraag: hoe kunnen we de innovatiekracht van Vopak versterken via nieuwe technologieën? We raken aan de praat met innovatiemanager Nataly Katan. “Drones die met precisie een tank van binnen inspecteren, zijn er al. Maar denk ook aan het gebruik van sensoren, of magneten om steigers vast te zetten.” Het Lab werkt veel samen met tech-start-ups en innovatieplatforms.

Nataly: “We hebben onlangs van alle terminalmanagers van onze locaties wereldwijd de ‘hoofdpijndossiers’ verzameld. Waar liggen ze ’s nachts wakker van? Dat hebben we gematcht met technologie.” Een voorbeeld is de steigerinspectie. “Tijdens een inspectie is een steiger afgesloten. Logischerwijs wil de terminalmanager dat zo kort mogelijk laten duren. Toevallig kwamen wij in PortXL een start-up tegen met een varende drone. Die hebben wij gekoppeld aan een bekende van ons, die een geweldige camera én een handige manier van beeldverwerking heeft.” De tijd dat een inspecteur op een vlot onder de steiger kroop, is binnenkort misschien verleden tijd. In de Botlek is de drone met speciale camera al onder de steiger doorgevaren voor een nauwgezette inspectie. Nataly: “Wie weet kan het straks bij al onze terminals!”

Yoga
Met de tijd meegaan; dat hebben ze bij Vopak goed onder de knie. Maar ook op sociaal en cultureel vlak is er veel veranderd. Dienend leiderschap, een open blik en vooral een open hart voor mens en wereld; bij Vopak vertellen ze er graag over. Uiteraard, Vopak is een bedrijf dat winst wil maken. Jan Bert: “Anders besta je na een tijdje niet meer, maar we kijken ook op de lange termijn en willen iets teruggeven aan de mensen die voor ons werken.” Zo was er laatst een campagne om personeel aan het sporten te krijgen. Ter ere van het 400-jarig jubileum was het streven om 400 Vopakkers aan de start van de Rotterdamse marathon te krijgen. “Dat gaf ontzettend veel plezier en energie in de organisatie.”

Vooruit, nog een laatste voorbeeld. “Bij Vopak in Fujairah, in de Verenigde Arabische Emiraten, hebben we onlangs met onze partners nieuwe tanks gebouwd. We hebben hier al jaren een veiligheidsman; hij gelooft heilig in yoga om de juiste (veiligheids)focus te krijgen. Dus wat gebeurt er? Elke ochtend, voor de werkzaamheden van start gaan, verzamelen 800 man zich voor een yogasessie.”